Giyim, insan vücudunu dış etkenlerden korumak ve aynı zamanda örtünmek ihtiyacı ile ortaya çıkmıştır. Günümüzde ise giyim, bu ihtiyaçların yanı sıra süslenmek ve çalışma ortamının gerektirdiği şartlara uyum sağlamak gibi birçok amaca hizmet edecek şekilde gelişmeler göstermiştir. Bu gelişmeler gün geçtikçe artmaktadır.

Kumaş ve giyim tarzı dini ve sosyal inançlarda önemli bir rol oynamaktadır. Kaydedilen en eski tarihten itibaren, bir kişinin kıyafetleri bize sosyo-ekonomik durumlarına anında bir bakış atabilir.

Lüks butik mağazalardan semt pazarlarına kadar her yerde bulabileceğiniz giysilerin temel malzemesi olan kumaşlar nasıl üretilir? Ham maddeden giysiye kadar kumaşın yolculuğunu sizlerle paylaşacağız.

Kumaşı Oluşturan Hammaddeler

Kumaşı oluşturan hammaddeler üç ayrı kategoriye ayrılabilir: doğal bitki kaynaklarından elde edilenler, hayvanlardan elde edilenler ve insan yapımı olanlar.

• Pamuk; Bu malzeme pamuk bitkisinden gelir ve makine tarafından hasat edilir, daha sonra bir pamuk işleme tesisine gönderilir. Orada, tohumları temizleyen, kalıntıları veya kirleri temizleyen ve malzemeyi balyalara ayıran bir dizi silindirden geçer.
• Keten; Keten bitkisi keten yapmak için kullanılır. Bitkiler elle yerden çekilir, tohumları çıkarmak için düzleştirilir ve kumaş üretimine hazırlanırken lifleri ayırmak için taranır.
• İpek; Bu malzeme, yumuşatılmış ve daha sonra tek bir iplik olarak çıkarılmış ince bir ipek filament tabakası ile kaplanmış ipekböceği kozasının hasat edilmesiyle yapılır. Bu iplik, tek iplikler çalışmak için çok ince olduğundan, bir sonraki üretim aşamasına geçmeden önce birkaç tane daha bükülecektir.
• Yün; Koyun yünü kısaltılır ve elde edilen yün yıkanır ve taranır veya kumaşa dönüştürülmesi daha kolay olacak şekilde yeniden düzenlenir. El veya makine ile yapılabilir ve kare bir elyaf matı üretir.
• Rayon; 19. yüzyılın sonlarında icat edilen bu malzeme ipeğe popüler bir alternatiftir. Selülozu spinneret adı verilen bir makineden geçirerek yapılır. Bu makine bir duş başlığına benzer ve selülozu sıvıdan katı bir filament haline getirir. Selülozun kendisi bitkilerden elde edilen basit bir şeker polimeridir
• Naylon; Naylon gerçekten ilk insan yapımı elyaf olarak adlandırılabilir. Suni ipek ile aynı şekilde üretilirken, naylon üretimine giren maddeler bitki kaynaklarından elde edilmez. Naylon kömür ve petrol yan ürünleri, su ve havadan yapılır.
• Polyester; Bu malzeme, mukavemet ve çok yönlülük açısından naylon ve rayondan bir adımdır. Ayrıca, kimyasalları bir iplikçikten geçirerek üretilirken, polyester için kullanılan kimyasallar alkollerden elde edilir.

Kumaş Üretim Süreci

Kumaş üretimi için gerekli üç temel adım vardır. Kumaş oluşturmanın ilk adımı iplik üretimidir. Burada hasat edilen ve işlenen hammaddeler ham liflerden iplik ve ipliklere dönüştürülür. Bu, lifleri döndürerek yapılır. Eğirme elle yapılabilir, ancak bu işlem oldukça sıkıcı ve zaman alıcıdır. Bu günlerde, eğirmenin büyük çoğunluğu çıkrık ile yapılır. Elyaflar tekerlek boyunca çekilir ve döndükçe, elyaflar bobin adı verilen silindirik bir nesne üzerinde toplanır. Bobin, şimdi uzun bir iplik veya iplik ipliğine bağlanan bükülmüş lifleri tutar. Bir sonraki adımda, bobinler ipliğin kumaşa yolculuğuna devam edeceği başka bir makineye aktarılacaktır.

Hammaddeler ipliğe dönüştürüldükten sonra, kumaş oluşturmak için bu bireysel ipliklerin bir araya getirilmesini içeren üretim sürecindeki ikinci adım için hazırdırlar.

1- Dokuma Yöntemi İle Kumaş Oluşumu

Dokuma, tekstilde yüzey oluşturma tekniklerinden biridir. İki iplik sisteminin dik açıyla belirli kurallara göre bağlantı yapmasıyla oluşan kumaşlara dokuma denir.

Dokumada çözgü iplikleri birbirine paralel olarak belli bir sayıda ve yan yana bulunur. Dokumanın yapıldığı yöne doğru ilerlemesi gereken çözgü tabakası arasından atkı ipliğinin geçirilmesi ve bunun kumaşa dâhil edilmesi sürekli olarak tekrarlanan temel işlemlerdir.

Bu işlem Dokuma tezgahı olarak bilinen bir makinede yapılır ve iki takım iplik gerektirir. Çözgü seti olarak adlandırılan ilk set, metal bir çerçeve boyunca gergin bir şekilde gerilir. Atkı olarak adlandırılan ikincisi, çubuk başına bir iplik ile metal çubuklara bağlanır. Tezgah, atkının kumaşın nasıl dokunması gerektiğini bilmesini sağlayan bir bilgisayar tarafından kontrol edilir.

2- Yuvarlak Örme Yöntemi İle Kumaş Oluşumu

Yuvarlak örme makineleri, iğnelerin dairesel yatak (silindir veya silindir-kapak) üzerine dizildiği, buna bağlı olarak diğer örücü elemanların iğnelere uygun dairesel şekilde yerleştirildiği örme makineleridir. Genel olarak iğneler ve iğne yatakları hareketli, iplik veya çelikler sabit sistemine göre çalışmaktadır.

Yuvarlak örme makineleri üretim hızını artırmak için silindirlerin çevresine iğnelerin dizilmesiyle oluşmuşlardır. Genellikle iplik sabit, iğneler hareketli prensiple çalışırlar. Örme dairesel bir düzlemde oluşur ve bir kumaş tüpü oluşturur. Silindirin çevresine sabit kamlar yerleştirilip, iğnelerin üzerinde yer aldığı silindir döndürülerek örgü örülür. Örülen örgü makinenin silindiri içinden aşağı doğru çekilir. İplikler sistemlere yukarıdan beslenir.

3- Dokunmamış (Nonwoven) Kumaş Yöntemi

Dokunmamış tekstiller, dokuma ve örme olmayan, özel kullanımlar için imal edilen ve kullanım süresine göre maliyeti çok düşük olan teknik tekstil ürünleridir. Sıvı çekici, sıvı itici, esnek, sağlam, yumuşak, gergin, yanmayı geciktirici, filtre edici, antibakteriyel özellikleri olabilir. Dokunmamış tekstillerde, ana hammadde elyaftır. Elyaf doğal veya sentetik olarak ikiye ayrılır. Kullanımda ise devamsız elyaf veya devamlı elyaf (filament) olarak kullanılabilir.

Dokunmamış yüzey; kesikli veya filament halde, doğal ya da yapay liflerden oluşturulmuş,kağıdı kapsam dışına alan, ipliğe dönüştürülmemiş ve bir çok bağlama tekniklerinin herhangi birisi ile bağlanmış kumaş olarak da tanımlanabilir

Kumaş Bitim İşlemleri

Ön Fikse İşlemi

Ön Fikse iplik ve kumaşın yapısal eşitliğini sağlar, iç gerilimleri azaltır. Böylece çekmezlik değerleri düşer, yüzey kırışıklıkları ve kenar dönmeleri azalır.

Kumaşa boyut stabilitesi kazandırmak, kenar kıvrımlarını azaltmak, sonraki ağartma ve boyama işlemlerinde kırışma tehlikesini azaltmak, olası kumaş deformasyonunu önlemektir. Yuvarlak örme kumaşlar, genellikle açık ende fikse edilmektedir. Fiksaj işleminde doymuş buhar veya sıcak hava kullanılmaktadır. Açık ende örme kumaşların fiksaj işlemleri ramözlerde yapılır. Kumaş ramözde enine gergin olarak fikse edilmektedir. Örme kumaşların fiksaj işlemi delikli tamburlu kurutma makinelerinde de yapılabilir. Bu makinelerde, kumaş gerdirme zincirleri yardımı ile tamburlar üzerine sevk edilebilmektedir.

Boya ve Baskı İşlemleri

Tekstil materyallerinde renklendirme işlemi, boyama ya da baskı yöntemleri ile gerçekleştirilir. Tekstilde renklendirme işlemi, boyar maddelerin tekstil materyali ile muamele edilmesidir. Bu işlemle tekstil materyali yalnız renk değiştirmekle kalmaz; aynı zamanda bu renk materyal üzerinde kalıcı olur. Tekstil materyallerini boyama ve baskı yoluyla renklendirme işleminde kullanılan organik moleküllere boyar madde denir. Tekstil materyalinin tek bir renge boyanması işlemine, düz boyama ya da kısaca boyama denir. Tekstil materyali üzerinde farklı yerlerde bir veya daha fazla renkle desen oluşturma işlemine baskı denir.

Sanfor İşlemi

Sanfor işlemi %100 selüloz ve selüloz esaslı liflerden oluşmuş kumaşlara uygulanan son işlemdir. Sanfor işleminin amacı, kumaşın en-boy stabilizesini sağlamak, tuşe vermek ve buruşuklukları açarak ütülemektir. Ancak günümüzde sanfor makinesi polyester/viskon karışım kumaşlarda farklı görünüm ve tutum kazandırmak amacıyla da kullanılmaktadır.

Kumaş Son Kontrol

Örgü makinelerinde örülen yüzeylerde başta makine, iplik, işçilik kaynaklı olmak üzere değişik faktörlerden kaynaklanan birçok hatalar meydana gelebilmektedir. Kumaş üretiminin öncesinde ve sonrasında yapılacak kontrollerle hataları minimize etmek mümkünse de tamamen ortadan kaldırmak söz konusu değildir. Kumaş kontrol işçisi bitmiş kumaşların son kontrolünü yaparak kesilmek ve dikilmek üzere kumaşları sevk eder.