Geleneksel Rize Kadın Giysileri

Giyim insanların hayatlarında vücudunu dış etkenlerden koruyucu ve süsleyici özelliklere sahip olan, ilk çağlardan günümüze kadar değişip, gelişerek hayatımızda yer alan önemli bir kavram olmuştur. Giyim insanların hayatlarında ilk olarak örtünme duygusuyla başlayıp, daha sonra kendilerini ifade etmede kullandıkları bir araç olmuştur. Geleneksel giysiler kişinin duygularını, düşüncelerini, medeni durumunu hakkında bilgi verirken, günümüzde modern yaşamda tercih edilen kıyafetler insanların karakterlerini yansıtmaktadır. Rize merkezdeki kadınların geleneksel giysileri;elbise dolaylık, makaslı ,bluz, içdonu, etek, çorap ve ayakkabıdır. Rize ilinin geleneksel kadın giysileri ve aksesuarları incelenmiştir.

Rize İlinin Kadın Giysileri ve Aksesuarları

Şifon Eşarp

Siyah tülbent ve çember, saçların korunmasını sağlamak için makaslı peştamalın altına sarılan tülbent, çok ince pamuklu kumaştan dokunarak elde edilmektedir. Genellikle beyaz renkli veya desenli olarak kullanılır. Tülbentin kenarları tül boncuk, iğne oyası veya dantel ile süslenmektedir.

Şekil 4.51. Sifon Eşarbın Başa Örtülmüş Şekli

Dolaylı Peştamal

Keten ve pamuklu kumaştan olup, dizin üst hizasında iç donu dikilmektedir. İç donu elbisenin alt kısmını giyilmektedir. Çizgi desenli olup, bele bağlanan dolaylı peştamal adı verilir. Basma etekliklerin üstüne bel kısmına, kuşak biçiminde sarılmaktadır. Pamuk ipliklerin dokunup, eni:80 cm boyu:130 cm dikdörtgen şeklinde olan iki tane farklı renk kullanılarak dokunan geleneksel bel kuşağıdır.

Şekil 4.52. Dolaylı Peştamal ve Detay

Dolaylığın bir diğer özelliği ise,tarlaya giden kadınları topladıkları ürünleri içerisine koyarak çanta yerine de kullanılmaktadır. Birincisi, çarşıya ya da gezmeye giderken dolaylığı bel bölgelerine takmaktadırlar. Dolaylık bel kısmından 6 cm kıvırıp belin arka kısmından, ikiye katlanarak bağlanır kemer görevi görmektedir. İkincisi tarlaya veya çay toplamaya giderken, bel kısmına bağlanmış olan kuşağın uçları kaldırılarak bele yerleştirildiği zaman poşet şeklini alır. Böylece tarlada çalışırken ürünleri poşet şeklini alan dolaylığa koymaktadırlar.

Çeşan Makaslı Peştamal

Başa, çemberli veya çembersiz olarak takılan büyükçe bir başörtüsüdür. Orta bölümleri düz ince çizgili, kenar kısımları kalın çizgili olduğu gibi çizgilerin eşit olarak kullanıldığı modelleri de vardır. Çizgilerde çoğu zaman kırmızı, siyah, beyaz ve sarı renkler kullanılmaktadır. Çoğunlukla başa örtülen bir örtü olsa da, kimi yörelerde belde kuşak olarak takılmaktadır. İran’ın ünlü olan keşani peştamallarıyla ilişkilendirilerek çeşan adını almıştır.

Şekil 4.53. Rize ‘nin Merkezde Yaşayan Geleneksel Kadın Baş Bağlama Şekli

Yörenin kendine özgü baş bağlama modelleri vardır. Peştamalın sol kısmı kısa, sağ kısmı daha uzun tutulur. Sağ kısımda uzun tarafı, sol tarafa doğru atılıp boynu sabitleyecek şekilde bağlanıp, kadınların günlük hayatlarında tarlaya, bağa ve çay toplamaya giderken işlerinde kolay çalışmasını sağladığı için bu tekniği kullanarak peştamallarını bağlamaktadırlar. Keşan Makaslı Peştamalının bağlanma şekli buna örnektir.

Yün Çorap

Yün ipliğinden elde örülen desenli çoraplar, özellikle İkizdere de giyilmektedir. Bu çorapların boyu diz hizasına kadar gelmektedir. Eskiden ayağa giyilen çarıkların yerini daha sonraları yemeni almıştır. Bej rengi, kırmızı, kahverengi ve siyah en fazla kullanılan renklerdir.

Şekil 4.55. Rize’de Giyilen Geleneksel Yün Çorap

Geleneksel Kadın Giysileri

Elbise

Çiçekli desenleri olan basma kumaştan dikilebileceği gibi, desenli pazen kumaştan ya da düz renkli kumaşta kullanılmaktadır. Uzun kollu elbisenin beden kısmı düz kesimli, etek kısmı ise bol bir şekilde büzgüler yapılıp etek uçlarına fırfırlarla, fistolarla veya sutaşları ile süslenmektedir.

Şekil 4.57. Günümüzde Rize’nin Folklor Kıyafetleri

Saten ve desenli basma kumaşlar kullanılıp, bel kısmına lastik geçirilerek dikilmektedir. Etek uçları sutaşları ile süslenmektedir. Günlük hayatlarında basmadan olan etekleri giyerler, saten ve kadifeden dikilenleri ise misafirliğe giderken ve özel günlerinde giymektedirler.

Şekil 4.59. Saten Kumaşından Dikilmiş Bluz

Sadece Rize’de dokunan, kendinden desenli olan ve çeşitli renkleri bulunan Rize bezi kumaşından ya da saten kumaştan bluz dikilmektedir. Robadan büzgülü olan bluz, hâkim yakalı, uzun kollu ve manşetlidir.