Genel olarak kompozit iplik, elastan, paslanmaz çelik tel, karbon, bakır, gümüş tel ile doğal veya rejenere selüloz kesikli liflerin bir araya getirilmesi ile üretilen ipliklerdir. Kompozit iplik üretim yöntemlerini dört ana gurupta incelemek mümkündür. 1) Kaplama metodu ile kompozit iplik üretimi 2) Havalı sistem ile kompozit iplik üretimi 3) Büküm metodu ile kompozit iplik üretimi 4) Özlü iplik üretimi
Kompozit iplik sarım modelleri
Son yıllarda daha yüksek üretim elde etmek amacıyla yeni iplik eğirme yöntemleri geliştirilmiştir. Bununla birlikte yeni yöntemlerin hiçbiri uygulamada ring eğirmenin esnekliğine sahip olmadığından ring iplikçiliği bugün hala en yaygın kullanılan iplik eğirme yöntemidir.
Geleneksel ring iplik eğirme teknolojisi her türlü hammaddenin kolaylıkla eğrilebildiği, en geniş numara üretim aralığına sahip, optimum kalitede iplik üretebilen ve günümüzde en yaygın kullanılan eğirme teknolojisidir.
Son zamanlarda, hem ekonomik açıdan geleneksel ring iplik eğirme sistemlerine alternatif olabilecek hem de daha üstün kalite özelliklerine sahip iplik üretebilecek sistemler üzerine çalışmalar yoğunlaşmıştır. Bu amaçla yapılan çalışmaların önemli bir bölümünün geleneksel ring iplik eğirme sistemleri üzerinde bir takım değişiklikler yapılmasına yönelik olduğu görülmektedir.
Kompozit İpliğin Yapısı
Kompozit iplik iki veya daha fazla farklı özellikteki bileşenin özelliklerinden aynı anda optimum ölçüde yararlanabilmek için geliştirilmiş öz ve manto liflerinden oluşan bir iplik yapısıdır. Bu ipliklerde öz kısmı yüksek mukavemet ve diğer fonksiyonel özellikleri sağlarken, manto kısmı geleneksel görünüm, tutum ve konfor özelliklerini yerine getirmektedir. Kompozit iplik yapısı aynı merkezli birbirinin üzerine bükülmüş iki veya daha fazla lif demetlerinden oluşur.
Şekil 1.1.Kompozit iplik yapısı
Merkezde bulunan lif demetine çekirdek, çekirdek kısım üzerine sarılı olarak bulunan liflere ise sargı lifleri (dış tabaka) denilmektedir. Bu lif demetlerinden biri kesik elyaf, filament, elastan elyaf veya metal’den oluşan çekirdek ve diğer lif demetleri de bu çekirdek kısım üzerine eğrilmiş (bükülmüş) ştapel doğal lif veya kesikli lif demetlerinden oluşmaktadır.
Bunun yanı sıra çekirdek kısımda bulunan sentetik liflerin üzeri kaplanarak, bunların sürtünme sonucu meydana getireceği boncuklanma (pilling) eğilimlerinin de büyük ölçüde önüne geçilmiş olunuyor.
Kompozit İplik Üretim Teknikleri
Kompozit iplik üretim yöntemlerini dört ana gurupta incelemek mümkündür.
- Kaplama metodu ile kompozit iplik üretimi
- Havalı sistem ile kompozit iplik üretimi
- Büküm metoduyla kompozit iplik üretimi
- Core-spun (Çekirdek iplikli) kompozit iplik üretimi
Şekil 1.2. Kompozit iplik üretim teknikleri
Core-Spun (Çekirdek İplikli) Kompozit İplik Üretimi
Kompozit iplik yapısını elde etmek için kullanılan en yaygın iplik eğirme yöntemi ring iplik eğirme yöntemidir. Ring iplik makinelerine ilave edilen bir takım modüller ile kompozit iplik yapısı elde edilmektedir.
Ring iplik makinelerinde kompozit iplik üretimi yapabilmek için çekirdek kısmı oluşturacak olan elyafı sevk edebilecek cağlık, bu elyafın iplik içerisinde gerekli miktarda bulunması için hız ayarları, tansiyon düzenleyici, iplik oluşmadan önce çıkış silindirleri ve büküm işleminden önce makineye ilave edilen kılavuz sistemlerine ihtiyaç vardır.
Şekil 1.3. Kompozit iplik üretim kılavuzu
Filamentlerin tam ve hatasız yerleştirilmesi, ring iplik makinesinde ön çekim bölgesine ve sıkıştırma bölgesineilave bir fitil kılavuzu koyarak sağlanmaktadır. Filament besleme, besleme silindiri aracılığıyla tam olarak ayarlanabilmektedir. Merkeze beslenen filamentin gerginliği iplik içinde filamentin izlediği yolu önemli bir şekilde etkilemektedir. Filament besleme oranının değişmesiyle filament tansiyonu değişmekte ve böylece özlü ipliğin yapısı farklılık göstermektedir.
Şekil 1.4. Modifiye ring iplik makinası
Çok değişik yapı ve özellikte liflerin kullanılabilmesi, üretilen elastik kompozit iplikleri kullanacak olan kumaş üreticilerine geniş tasarım imkânları sunmaktadır.
Bu metotla üretilen kompozit iplikler, yüksek elastikiyet özelliklerine ilave olarak yumuşak tuşe özelliğine de sahiptirler. Bu özelliklerini, elastan üzerine sarılan, ince elyaf tabakasına borçludurlar.
Üretilen iplikte elastanın kısalıp, etrafındaki kesik elyafın üniform olamayan hacimli boğumlar oluşturmasını önlemek amacıyla, kullanılan üretim sisteminde, aynı numarada normal bir ring ipliği üretiminde kullanılan kopçalara nazaran daha ağır kopçalar kullanılmalıdır. Kopçaların ağır olması, bilezikte elastik kompozit ipliğe, normalden daha fazla bir çekim uygulayacaktır. Kopçaların çok fazla ağır olması, elastan kopuşlarına neden olur.