Çocuk Giysileri Modası
Aksesuar; genel etkiye katkıda bulunan ve giysiyi tamamlayan araç anlamına gelmektedir. Giyilen kıyafeti daha güzel, daha şık ve daha kullanışlı duruma getirir. Modanın yön verdiği biçimde değişiklik gösteren, giysilerle uyum ya da zıtlık etkisi yaratılarak kullanılan birçok aksesuar seçeneği vardır. Bu aksesuarlar; şapka, çanta, çorap, eldiven ve takı gibi giysileri tamamlayan parçalardır.
20.yüzyıldan önce Türk toplumunun aksesuar kullanımı genellikle kişilerin sınıf farklılıklarını belirlemek, örtünmek ya da bir ihtiyacı karşılamak amacıyla gerçekleşmiştir. Osmanlı Dönemi’nde padişahların, sultanların, saray çocuklarının, sarayda çalışan görevlilerin giysileri ve taktıkları başlıklar statülerini belirlemek için ayırıcı bir etken olmuştur. Sarayda yaşayan çocuklar aksesuarlarıyla ilk kez bu vesile ile tanışmışlardır. Hanım sultanlar tıpkı valideleri gibi incilerle ve değerli taşlarla süslenmiş gösterişli başlıklar takmış, şehzadeler ise bulundukları konum gereği mücevherle işlenmiş kavuklar kullanmışlardır. 1829 yılından itibaren kavuk, kalpak ve takkenin yasaklanmasıyla din adamları ve kadınlar hariç herkese fes giyme zorunluluğu getirilmiştir.
Resim 2.19: Başyaver ve ressam Şeker Ahmed Ali Paşa, şehzadeler ve Esma Sultan ile.
Vasilaki Kargopulo, 1879.
19.yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı Hanedan kadınları için de aksesuarlar giysilerin tamamlayıcısıdır. “Kadınlar dönemin modası olan şemsiye, çanta, eldiven, çorap gibi aksesuarları kullanmışlar, uzun ceket ve entari ise dönemin modası olmuştur.”
Cumhuriyet’in ilanından sonra Türkiye’de modernleşme için atılan adımlar hızlanmıştır. Bu süreçte Mustafa Kemal Atatürk, dini kaynaklı giyim tarzını ve farklılıklarını ortadan kaldırmayı hedeflemiştir. 24 Ağustos 1925 günü Kastamonu ziyareti sırasında ilk kez geniş kenarlı beyaz bir şapkayla halkın karşısına çıkmıştır. Giyim kuşam alanında atılan bu ilk adım sonrası 25 Kasım 1925’te Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde Şapka Kanunu getirilmiş ve şapka resmi başlık seçilmiştir.
Türk toplumu, Şapka ve Kıyafet Kanunu sonrası çağdaş çocuk giysi ve aksesuarlarının ilk örneklerini Mustafa Kemal Atatürk’ün manevi kızı Ülkü’nün üzerinde görmüştür. Ülkü’nün giysileri için terzilere yurt dışından getirtilen kumaşlardan modern elbiseler diktirilmiş ve döneme uygun şapkalar yaptırılmıştır.
Resim 2.20: 1930’lu yıllarda Mustafa Kemal Atatürk ile manevi kızı Ülkü
Türk Devleti’nin kendi olanaklarıyla üretim gerçekleştirebilmesi için attığı en önemli adımlardan biri, 1933 yılında Sümerbank’ın açılmasıdır. Mustafa Kemal Atatürk’ün Sümerbank’ı kurmasından sonra Türk toplumu; ev aksesuarları ve gereçleri, kırtasiye malzemeleri gibi ihtiyaçlarının yanında tekstil kumaşları ve ayakkabı ihtiyaçlarını da Sümerbank’tan karşılamaya başlamıştır. Dış ülkelerden getirtilen kumaşların yerini, Sümerbank’da dokunan yerli kumaşlar, Avrupa’dan gelen ayakkabı modellerinin yerini yerli üretim kunduralar almıştır.
Resim 2.21: Ankara Ulus’da bulunan Sümerbank binası
Sümerbank Deri ve Kundura Sanayii Müessesesi’nde üretilen ayakkabılar, ham deriden üretilen, suya ve çevresel faktörlere dayanıklı ayakkabılardır. Bu yıllarda çocuklar için, yeni bir ayakkabıya sahip olmak çok önemlidir. Ailelerinden özellikle bayram günleri için yeni ayakkabı alınmasını isteseler de eskitemedikleri bu dayanıklı ayakkabıları uzun yıllar kullanmışlardır.
Resim 2.22: Sümerbank kunduralarının afiş ve reklamları
Ulusal ekonominin hedeflerine uygun kalarak, verimlilik ve karlılık ilkeleri doğrultusunda çalışmalarını sürdüren Sümerbank, bünyesine yeni fabrika ve sanayi tesislerini katarak yurdun dört bir yanına kadar üretim alanlarını genişletmiştir. 1937 yılında açılan Nazilli Basma Fabrikası ve 1938 yılında hizmete giren Sümerbank Merinos Yünlü Sanayi Dokuma Fabrikası Türkiye’nin tekstil endüstrisini ileri taşımıştır.
1950’li yıllarda Türkiye’de Sümerbank’ın katkılarıyla var olan birçok fabrikanın yanı sıra özel işletmelerin de faaliyet göstermesi Türkiye’deki tekstil endüstrisine ivme kazandırmıştır. Tekstil endüstrisinin gelişmesi ile doğru orantılı olarak kişiye özel el yapımı şapka ve ayakkabı yapan atölyelerin varlığını koruduğu bilinmektedir. Bunun yanı sıra ayakkabıcılık alanında makine kullanımına başlanmıştır. Ayakkabılar hakiki kösele ve deriden yapılmış, giysilerde yerli kumaşlar %100 yün, pamuk veya yün-pamuk karışımı olarak kullanılmıştır.
Kırsal bölgelerde yaşayan çocukların giysi seçenekleri daha az olmakla birlikte eskiyen giysiler onarılarak kullanılmıştır. Aksesuar kullanımları ise hava şartlarının ve yaşam koşullarının gerekliliği doğrultusunda gelişmiştir. Açık alanlarda fazla zaman geçirdikleri için başlarına kasket takmışlar, toprak zeminde oynadıklarından su geçirmeyen, kolay temizlenen ve uzun ömürlü lastik ayakkabılar giymişlerdir.
1960 ve 1970’li yıllarda konfeksiyonun artması çocuk giysi tasarımları ile birlikte çocuk aksesuarlarının kullanım alanlarını genişletmiştir. Bu dönemde çocuklar, yetişkinler gibi şapka, kravat, pantolon askısı takmış, çanta gibi aksesuarlar kullanmışlardır.
1980’li yıllarda Türkiye, tekstil ürün çeşitliliğini ve tekstil ürünlerini ihraç ettiği ülke sayısını arttırmıştır. Makine yatırımlarının artması sonucu ayakkabı sektörü de önemli ölçüde gelişim göstermiştir. Konfeksiyon ve mağazacılık yurdun geneline yayılmaya başlamıştır. Kentlerdeki giysi, kumaş, aksesuar ve ayakkabı mağazalarının sayısı artmıştır.
1990’lı yıllarda yetişkinler kadar çocuklar için de üretilen şapka ve saç bandanaları hem güneşten korunmak için hem de popüler bir aksesuar olarak kullanılmıştır. Amerika’da ve Avrupa’da da sıklıkla tercih edilen bu bandanalar, genellikle beyaz tişört ve denim pantolon gibi rahat kombinler ile kullanılmıştır. Farklı renk seçeneklerine sahip desenli şapka ve bandanalar giysilerin tamamlayıcısı olmuşlardır.
Resim 2.23: 1990’lı yıllara ait Mc Call’s dergisindeki çocuk şapkaları ve 1993 yılına ait
Mary-Kate ile Ashley Olsen’ın çocukluk fotoğrafı.
1990’lı yılların rahatlığını simgeleyen en popüler giyim elemanlarından biri de; yanıp sönen ışıklarıyla çocukların ilgisini çeken ışıklı spor ayakkabılar olmuştur. Özellikle karanlıkta daha iyi fark edilen ışıklar, çocuklar yürüdükçe yanıp sönmektedir.
Resim 2.24: 1990’lı yıllara ait ışıklı spor ayakkabı
Bu yıllarda çocuk giysi tasarımları ve aksesuarları çocukların ilgi alanlarına göre tasarlanmıştır. Giysilerin ve aksesuarların renkleri, kız ve erkek çocukların cinsiyetlerine göre ayrılmıştır. Kız çocukları için; renkli plastik ayakkabılar, bileklikler, tokalar, güneş gözlükleri ve şapkalar, erkek çocukları için ise; pantolon askıları, kasketler ve güneş gözlükleri gibi aksesuarlar üretilmiştir.
Resim 2.25: 1990’lı yıllara ait çocuk giysi ve aksesuar örneklerini gösteren parçalar
2000’li yıllarda çocuk giysi tasarımları, kadın ve erkek giysi tasarımları kadar ilgi görmektedir. Çocuk giysi koleksiyonlarına gösterilen bu ilgi, çocuk aksesuar alternatiflerinin çeşitlenmesine de neden olmaktadır. Çocukların ilgi alanlarına ve cinsiyetlerine göre özel çanta, ayakkabı, güneş gözlüğü, çorap ve takı gibi aksesuar tasarımları üretilmektedir.
Resim 2.26: Il Gufo 2019 İlkbahar-Yaz Erkek Çocuk Koleksiyonu’ndan giysi ve
aksesuar örnekleri
T.C
MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ
GÜZEL SANATLAR ENSTİTÜSÜ
TEKSTİL VE MODA TASARIMI ANASANAT DALI
TEKSTİL VE MODA TASARIMI PROGRAMI
Yüksek Lisans Tezi
Hazırlayan: EZGİ ALTIKULAÇ
Tez Danışmanı: DR. ÖĞR. ÜYESİ GÖZDE BURSALIGİL
İstanbul – 2019