YIKAMA VE KURUTMA İLE İLGİLİ LİTERATÜRDE YAPILAN ÇALIŞMALAR VE SONUÇLARI

Yıkama ve kurutma işlemlerinin tekstile etkilerinin araştırıldığı çeşitli çalışmalar literatürde yer almakta olup, bu çalışmalardan elde edilen sonuçlar aşağıda sıralanmıştır:

En çok %100 pamuk içerikli bezayağı dokuma kumaşlar, %100 pamuk içerikli süprem ve 1×1 ribana örme kumaşlar için çalışmalar yapılmıştır. Bunun yanı sıra yün, ipek, polyester ve pamuk/polyester karışımı, dimi dokuma ve interlok, lacoste gibi örme kumaşlar üzerinde yıkama ve kurutma etkileri incelenmiştir.

Yıkama işleminin parametreleri ile tekstil malzemelerinin etkileşimiyle ilgili çalışmalar yapılmıştır. Yıkama işlemi parametrelerinden en çok yıkama sıcaklığı, mekanik hareket, kurutma şekli (kurutucu veya asarak/sererek), su miktarı, yük miktarı, kimyasal (deterjan, yumuşatıcı) kullanımı gibi faktörler incelenmiştir.

1. Yıkamalar periyodik olarak tekrarlandığı için tekstil hasarının kümülatif etkilediği tespit edilmiştir.
2. Pamuk yüksek sıcaklıklara oldukça dayanıklı olduğu için pamuklu programlarda yıkama sıcaklığı yüksek seçilebilmektedir.
3. Hidrofilik lifler içlerine daha çok su alıp şiştiklerinden doğal liflerin çekme miktarları daha fazladır.
4. Örme kumaşların beş yıkama sonrasında üzerindeki gerilmeleri tamamen serbest bıraktığı, dokuma kumaşların ise on yıkama sonrasında üzerindeki gerilmeleri serbest bıraktığı saptanmıştır
5. Periyodik yıkamalar liflerde paralel çatlakların oluşmasına yol açar.
6. Yıkama işleminin sonunda en çok seyrek örgülerde (özellikle süprem) çekme oluşmaktadır. Bu yüzden bir makinede, aynı ayar değerleri ile ince ve kalın iplikler kullanılarak örülen kumaşlarda çekme seviyeleri incelendiğinde; ince iplik ile örülen kumaşın daha seyrek olduğu için çekme miktarı daha fazla olacaktır. Aynı numara olmasına rağmen farklı büküm değerlerine sahip ipliklerden yüksek bükümlü olanlar daha ince olacağından çekme miktarı daha fazla olacaktır.
7. Örgü kumaşların boyut stabilitesi için uygulanan terbiye prosesleri önemlidir. Örme kumaşların uzun yaş prosesler ve mekanik kuvvetler nedeniyle çekme potansiyeli artabilir. Çünkü yaş terbiye işlemleri sırasında örme kumaş dinlenemez. Yaş terbiye işlemleri sırasında iç gerilimlerden kurtulması gerekirken, boydan gerilimlere maruz bırakılarak terbiye işlemi yapılır.
8. Örme kumaşların yapıları dokuma kumaşlara göre daha gevşektir ve birim alandaki bağlantı sayısı azdır.Bu yüzden örme kumaşlar ıslandıklarında daha fazla boyut değişimi meydana gelmektedir
9. Örme kumaşın en önemli parameterelerinden biri ilmek iplik uzunluğudur. İlmek yoğunluğu ile doğrudan ilgilidir. İlmek yoğunluğu görünüm, gramaj, dökümlülük, hava geçirgenliği gibi pek çok özelliği etkilemektedir. Örme kumaşların yıkama davranışı konusunda da ilmek iplik uzunluğu önemli bir parametredir. Kumaş sıklaştıkça sıra sayısı/cm enine çekme artmaktadır. Boyuna çekme ise azalmaktadır.
10. Örme kumaşların çekmesine etki eden birçok parametre bulunmaktadır. Lif karakteristiği, iplik bükümü, ilmek uzunluğu, örgü sıklığı, iplik tipi, kullanılan makina tipleri, örme kumaşın makinada sarılırken üzerine aldığı gerilim, terbiye işlemleri, dikim işlemleri, yıkama ve kurutma gibi bakım işlemlerinin farklılığı bu parametrelerden bazılarıdır. Yıkama etkisiyle ilmekler gevşemektedir. Örgü tipine göre boyuna çekme enine çekmeden fazladır. İplik tipinin etkisinin lif içeriği kadar baskın olmadığı saptanmıştır.
11. Kurutma makinesinde kurutma, ortamda sererek kurutmaya göre çekme seviyesini arttırırken kırışıklık seviyesini azaltır. Fakat kurutma makinesi parametrelerinden mekanik hareketin liflere daha çok zarar verdiği tespit edilmiştir.
12. Bir kumaşın kopma mukavemetinin, lif özellikleri (lif cinsi, incelik, mukavemet, uzunluk, olgunluk), iplik özellikleri (numara, mukavemet, büküm faktörü, düzgünsüzlük, kumaş özellikleri (sıklık, örgü tipi, kumaş geometrisi) ve bitim işlemleri gibi birçok parametreye bağlı olduğu tespit edilmiştir.
13. Pamuk/polyester karışımı ipliklerden oluşan kumaşlara buruşmazlık apresi kullanılarak yapılan testlerde; kumaşın ıslak ve kuru koşullarda mekanik harekete maruz kalıp yumuşaması ve üzerindeki gerilimin serbest kalması sonucu kopma uzamasının 10. yıkamaya kadar hızlı artış gösterdiği saptanmıştır. 10. yıkamadan sonra ise azalarak dengelendiği görülmüştür.
14. Kumaşların patlama mukavemeti; iplik hammadde tipine, sıklığa, iplik numarasına örgü tipine ve apre çeşidine bağlıdır. Örgü yapısına göre patlama mukavemeti etkileşimi incelenmiştir. Büyükten küçüğe patlama mukavemeti değerleri sırası; interlok kumaş, ribana, en son olarak süprem kumaş olduğu saptanmıştır. İplik numarası büyüdükçe patlama mukavemeti artar. Örme kumaşlarda mukavemet düşük ancak uzama fazladır.
15. Open end iplikler, ring ipliklere göre daha esnek, düzgün ve hacimli oldukları için daha az çektiği tespit edilmiştir. Sık örülen kumaşlarda enine çekmenin daha fazla olduğu saptanmıştır.
16. Yıkama süresi, sıcaklığı ve tekrarı arttıkça kumaş mukavemeti düşmektedir. Yikama suyu sıcaklığı, yıkama süresine göre daha fazla etkilemektedir.
17. Yıkama etkisiyle örme kumaşların kumaş yapısı çekmeye bağlı olarak sıklaşır ve yıkama çevrim sayısının artmasıyla, ilmek yoğunluğunun arttığı sonucuna ulaşılmıştır.
18. Ev tipi kurutma makinesi ile yapılan kurutma çevrimi sonunda; giysi yumuşaklığının belirli aralıkta olabilmesi ve statik elektrikten doğan çarpılma, yapışmanın önlenebilmesi için nem içeriği % 3 ile % 5 arasında olmalıdır.
19. Pamuk ve viskon içerikli kumaşlarda; alandaki boyutsal değişim arttıkça kumaş yumuşaklığı da azalmaktadır.
20. Zayıf boyutsal stabilite giysi boyutu, görünümü ve formu için problem yaratmaktadır.
21. Dokuma kumaşlarda örgü yapısı farklılığı, boyutsal değişim için bir parametre olduğu saptanmıştır. Bağlantı noktası hem atkı hem de çözgü yönünde fazla olan örgü türlerinde boyutsal stabilite daha iyidir. Dokuma kumaşlar dengeli bir yapıda bulunmak zorunda oldukları için tek yönde bağlantı noktası sayısının yüksek olması boyutsal stablite için yeterli değildir. Ayrıca iplik kıvrımı da boyutsal stabilite için önemli bir faktördür. İplik kıvrım derecesi azaldıkça boyutsal stabilite artmaktadır.
22. Tekrarlı yıkama ve çamaşır kurutma döngüleri, özellikle pamuklu ürünler için %100 gevşeme çekmesine neden olmaktadır.
23. Çamaşır yükünün nem içeriği, çamaşır yıkama prosesi sırasında iki farklı adımda ölçülebilir. Yıkama işlemi bittikten sonra çamaşır üzerinde kalan nem içeriği ve kurutma işleminden sonra artık nem içeriği olarak ölçülmektedir. Çamaşırın üzerinde kalan nem içeriği çamaşır yükünün kuruma süresini etkileyebilir. Yapılan çalışmalarda çamaşırın üzerinde kalan nem içeriği azaldıkça, yüzey gerilimi de azalmaktadır. Bu yüzden kuruması için gereken sürenin de azaldığı saptanmıştır. Özetle kumaşın tuttuğu nem miktarının kuruma süresini etkilediği sonucuna varılmıştır. Bu nedenle, çamaşır yükünün nem içeriği aynı zamanda onun boyutsal değişimini de etkilediği saptanmıştır.
24. Örgü yapısının ve relakse işlemlerinin kumaşın boyutsal özellikleri üzerine etkisi son derece önemlidir. Bu iki parametreden örgü yapısı en büyük etkiye sahiptir. Yapılan çalışmalarda özellikle patlama mukavemeti için örme yapısının etkisinin yıkanmış kumaşlarda çok önemli olduğu saptanmıştır.
25. Çekme seviyesi, giyim endüstrisi için çok önemli bir faktördür. Kumaş çekme seviyesi, yedi parametre ile karakterize edilebilir. Bunlar; kumaş çözgü ve atkı hammaddesi, çözgü ve atkı ipliklerinin doğrusal yoğunluğu, çözgü ve atkı yoğunlukları ve kumaş dokuma türüdür.
26. Süprem kumaşın dengesizliğinden dolayı yıkama ve kurutma işlemi sonrasında boyut değişiminin diğer örme tiplerine göre daha fazla olduğu belirlenmiştir.
27. İlk yıkamada numunelerin çekebildiği kadar çektiği görülmüştür. Sonraki yıkamalarda daha az boyut değişimi tespit edilmiştir.
28. Dokuma kumaşlarda doku tipleri ve atkı sıklıklarına göre kumaşların atkı boyunca yıkama çekmeleri incelenmiştir. Atkı sıklığı arttıkça çekme seviyelerinin azaldığı saptanmıştır.
29. Aynı kıvrım oranına sahip fakat hav yüksekliği fazla olan dokuma kumaşların atkı ve çözgü yönündeki çekme değerleri daha yüksektir. Bu durum hav yüksekliğinin su absorbsiyonunu etkilediğini göstermektedir.
30. Tamburlu yıkama makinesi içindeki farklı tekstil hareketlerinin tekstil hasarını ve yıkama performansını etkilediği saptanmıştır. Ancak en az tekstil hasarı elde edilen sürtünme hareketi olmasına rağmen yıkama performansı için durum farklıdır. En iyi yıkama performansı düşme hareketinde elde edilmiştir.