Yatak kumaşları, ev tekstili içerisindeki sınıflandırmada insan ve mekan faktörü ile ilişkili bir ürün olmak suretiyle yatakların dekore edilmesinde kullanılarak katma değerlendiren ürünler olarak bilinmektedir. Yatak kumaşları son kullanım yerleri olan yataklardan dolayı farklı özelliklere sahip ürünlerdir. Bu kumaşlar tasarlanırken hangi materyalin hangi teknik özelliklere sahip olacağı önceden düşünülerek tasarım yapılmalıdır.

Türkiye’de Yatak Kumaşı ve Üretimi

Ülkemizde yatak kumaşı üretimi, yatak üretiminin yoğunlaştığı bölgelerimizde yer almaktadır. Yatak kumaşı üretiminin yoğun olduğu illerimize Kayseri, İstanbul ve Çorlu dâhildir. Kayseri‟de Boyteks, İstanbul‟da Aydın Tekstil, Çorlu‟da Bekaert yatak kumaşı üretiminin öncü firmalarıdır.

Ülkemizde yatak üretimi faaliyetlerinde bulunan birçok firma vardır. Bu firmalardan öne çıkanları ise İstikbal, Bellona, Mondi, Yataş, Alfemo, Yatsan, Doğtaş, İşbir ve Bambi-yataktır.

Yatak Kumaşları ve Çeşitleri

Yatak kumaşları yatak üretiminde kullanıldığı için özellikleri yataklardan istenen konfor ve diğer özelliklerle belirlenmelidir. Bu doğrultuda yatak kumaşlarından istenen yumuşaklık, sertlik, dolgunluk, hacim ve diğer özelliklerin temin olunması gerekmektedir. Bu özelliklerin yatak kumaşlarının performansına direkt etki eden faktörler olacağı hususuna dikkat edilerek kumaş tasarımının bu özellikler doğrultusunda yapılmasına özen gösterilmelidir.

Yatak kumaşları, lif içeriklerine, örgü yapısına ve terbiye işlemlerine göre üç gurupta incelenecektir.

Lif İçeriğine Göre Yatak Kumaşları

Çeşitleri Yatak kumaşı üretiminde yaygın olarak pamuk, keten, yün, bambu vs. lifler kullanılmaktadır. Tablo 1.2‟de lif içeriğine göre yatak kumaşlarının çeşitleri ve lif içeriğinin kumaşlara kazandırdığı özellikler hakkında bazı bilgiler sunulmuştur.

Tablo 1.2. Yatak Kumaşlarında kullanılan lifler ve kumaşa kazandırdığı özellikler

Lif Adı	Lif Sınıfı	Yatak Kumaşına Kazandırdığı Özellik	Dokuma Yatak Kumaşında Kullanım Yeri
Pamuk	Doğal	Nem çekebilme, statik elektriği az iletebilme ve hijyenik özellik taşıma avantajı	Çözgü ve atkı ipliği olarak kullanılmaktadır.
Keten	Doğal	Nem çekebilme özelliği	Atkı ipliği olarak kullanılmaktadır
Kaşmır	Doğal	Nem çekebilme ve sıcak tutabilme	Atkı ipliği olarak kullanılmaktadır
İpek	Doğal	Yumuşak tuşe, parlaklık ve su emicilik özelliği	Atkı ipliği olarak kullanılmaktadır
Bambu	Doğal	Yüksek oranda nem çekebilme, yumuşaklık ve parlaklık ve UV ışınlarını kırma özelliği	Atkı ipliği olarak kullanılmaktadır
Viskon	Kimyasal	Nem çekme özelliği ve yumuşak tuşe özelliği	Çözgü ve atkı ipliği olarak kullanılmaktadır.
Polyester	Kimyasal	Düşük nem çekebilme iletken özellik ve aşınmaya karşı yüksek dirençlilik	Çözgü ve atkı ipliği olarak kullanılmaktadır.
Poliproplen	Kimyasal	Su itici özellikle birlikte uv dayanım ve antibakteriyel özellik taşıma avantajı	Atkı ipliği olarak kullanılmaktadır
Gümüş	Kimyasal	Antibakteriyel özellik kazandırma	Atkı ipliği olarak kullanılmaktadır

Yapısına Göre Yatak Kumaşları Çeşitleri

Yapı açısından yatak kumaşları dokuma ve örme kumaşlar olarak iki gruba ayrılmaktadır. Dokuma kumaşlarda 3 temel örgü çeşidi ve bunların farklı kombinasyonları kullanılır. Temel örgü tipleri bezayağı, dimi ve saten örgü tipleridir.

Bezayağı Örgü Tipi: Bezayağı örgü tipi pamuklu, yünlü ve sentetik kumaşların üretiminde kullanılır. Tek sayılı çözgü ipliklerinin tek sayılı atkı iplikleriyle, çift sayılı çözgü ipliklerinin çift sayılı atkı iplikleriyle bağlantı yaparak meydana getirdiği örgü şeklidir. Bağlantı noktalarının sıklığı kumaşların çok ince ve sağlam olmasını temin etmektedir. Yağmurluk, elbiselik ve astarlık kumaşlarda yaygın olarak kullanılan bu örgü tipi yatak kumaşlarında da oldukça geniş bir kullanım alanına sahiptir.

Dimi Örgü Tipi: Bu örgü tipi ile iplikleri birbirlerine yaklaştırarak daha sık bir doku temin etmekle birlikte gramajı yüksek kumaşlar üretilebilir. Diğer yandan dimi örgülü kumaşlarda atlamalar birbiri arasından kayma yapabildiklerinden, bu kumaşlar atlamaların yan yana dizildikleri dimi çizgileri yönünde esneklik gösterirler.

Saten Örgü: Saten örgü, bağlantı noktalarının birbirleri ile hiç temas etmeyecek şekilde dağınık olarak yerleştirildiği temel dokuma örgülerinden biridir. En küçük saten örgüsü 5‟li satendir. Bu örgü raporu 5 çözgü ve 5 atkıdan oluşur. Saten örgü ile dokunan kumaşların bir tarafı parlak diğer tarafı ise mat görünümdedir. Bunun nedeni ise kumaşın ön ve arka yüzlerinin birbirinden faklı olmasından kaynaklanmaktadır. Genellikle kumaşın ön yüzünde çözgü iplikleri, arka yüzünde ise atkı iplikleri hâkimdir.

Panama Örgü: Panama, bezayağı örgüsünde 2 ya da daha fazla sayıda çözgü ve atkı ipliğine uygulanmasıyla elde edilen örgü çeşididir. Yatak kumaşlarında 2-2, 3-2 ve 3-3 panama çeşitleri yaygın olarak kullanılmaktadır.

Terbiye İşlemlerine Göre Yatak Kumaşları Çeşitleri

Yatak kumaşlarına uygulanan temel terbiye işlemleri mekanik ve kimyasal olmak üzere iki guruba ayrılmaktadır.

Yatak Kumaşlarına Uygulanan Mekanik Terbiye İşlemleri

Yatak kumaşlarına uygulanan mekanik terbiye işlemleri, mekanik etkilere maruz kalacak materyalin özelliklerini değiştiren bir işlemdir. Yatak kumaşlarında yaygın olarak kullanılan mekanik işlemler kalandır, sanfor ve tumpler işlemleridir.

Kalandır İşlemi: Kalandır işleminin esası iki kaynar silindir arasında sıcaklık etkisiyle baskıya maruz bırakılarak yüzeyinin düzgünleştirilmesi ile kumaşa parlak bir görünüm ve yumuşak bir tuşe kazandırmaktır.

Sanfor İşlemi: Sanfor işleminin amacı kumaşın en ve boy stabilitesini sağlayarak tuşe vermektir. Bu işlem kısaca nem, sıcaklık, kumaşa uygulanan mekanik baskı ve makine hızı gibi parametrelerin ayarlanması ile gerçekleştirilmektedir.

Tumpler İşlemi: Ön terbiye ve renklendirme işlemleri yapılması sonucu gramajı düşen kumaşların enden ve boydan toplatılarak ağırlık kazandırmak amacıyla yapılmaktadır. Kumaşların hızlı bir şekilde hava sirkülasyonu ile makine içerisinde yer alan metal plakalara çarptırılması ile kumaşa hacimlilik ve yumuşak tuşe verilmesi sağlanır.

Kimyasal Terbiye İşlemleri

Tekstil materyalinin bir flotte içerisinden geçirilmesi ya da bir süre muamele edilmesiyle apre ürünü ya da ürünlerinin aktarılmasına kimyasal terbiye işlemi denir. Yatak kumaşlarına uygulanan en yaygın apre çeşitleri, Fr-Yumuşatma ve Koku Apreleri, Köpük Dolgu–Laminasyon-Hotmeltdir. Bu işlemler açısından yatak kumaşları birbirinden seçilmektedir.

Yatak Kumaşlarından İstenen Özellikler

Yatak kumaşları için malzemelerin doğru seçimi onlardan beklenen taleplere bağlıdır. Bu talepler tüketim talepleri ve teknik ve ekonomik talepler olarak iki grupta toplanmıştır. Tüketim taleplerinden en önemlisi yatak kumaşlarının kullanım tehlikesizliğidir. Yatak kumaşları için seçilen malzemeler kullanımda insan sağlığı için tehlikesiz olmalıdır. Atıl duruma geldiklerinde bu malzemelerin çevre için tehlikesiz olacak şekilde bertaraf edilebilmesi istenmektedir ki, bu da ekolojik tehlikesizliği belirlemektedir.

• Malzemelere sunulan en önemli taleplerden biri de ucuza mal edilmesidir. Bu talep ekonomik taleplere aittir.
• Yatak kumaşlarından beklenilen özelliklerin önemli kısmı ergonomik taleplerle ilgilidir. Ergonomik talepler yatak kumaşı ile insan bedeninin temasını dikkate alarak oluşturulur.
• Yatak kumaşlarından beklentilerin büyük bir kısmı konforla ilgilidir. Bu açıdan bakıldığından yatak kumaşlarının mevsime bağlı olarak insan vücudunu sıcak veya serin tutması, anti bakteriyel ve anti mikrobiyel özelliklere sahip olması, kir ve toz tutmazlık, güç tutuşurluk gibi özelliklerinin varlığı önem taşımaktadır.
• Yatak kumaşı üretiminde kullanılan tekstil malzemelerinin yüzey üzere yoğunluğu 100- 500 gr/m2 aralığında değişmektedir. Farklı amaçlarla kullanılan yataklar için tekstil malzemelerinin yüzey üzere yoğunluk değerleri değişmektedir.
• Yatak kumaşlarının fizyolojik gereksinimlerle belirlenen özellikleri malzemelerin elastikiyeti, dökümlülüğü, sertliği, buruşması veya buruşmazlığı gibi karakteristiklerle ifade edilmektedir. Bu karakteristiklere normlar ile belirlenen talepler sunulmaktadır.

Yatak Kumaşlarının Performans Özellikleri

Yatak kumaşının performans özelikleri yatağın kullanım yerine göre belirlenmektedir. Ev, otel ve yurtlar kullanılan yatakların hijyen, kir tutmama, kolay temizlenme, UV dayanımı, güç tutuşurluk vb. özelliklerini belirleyen ana unsur yatak kumaşlarıdır. Özellikle otel ve yurtlar gibi toplu kullanıma açık yerlerdeki yataklar için evlerde kişisel kullanıma sunulan yataklara göre hijyen, kolay temizlenebilme ve güç tutuşurluk daha çok önem kazanmaktadır. Bu tarz toplu kullanım alanlarındaki yatakların üretildiği kumaşlardan antibakteriyel, güç tutuşur ve konfor özelliklerinin yanı sıra yüksek dayanıma sahip olması da beklenmektedir

Exclusive Yatak Kumaşı Ticari İsmi	Kumaşa Kazandırdığı Özellik
Vguard	Corona virüse karşı geliştirilmiş olup, doğrudan virüsü yok etme özelliği vardır.
Magnerest	Kalıcı manyetik özellik kazandırarak, uykuya dalma süresini azaltır.
Bıo Care	Uyku sırasında radyasyondan korunmaya yardımcı olur
Cooler	Serinlik hissi oluşturarak vücudun serin kalmasını sağlar.
Warmer	Isı üreterek vücudun sıcaklık dengesini korur. Deodorizasyon etkisiyle kötü kokuları engeller
Nanobor	Kumaşın kullanım ömrünü uzatarak, su iticilik özelliği kazandırmaktadır.
Lactive	Vücuttaki aktif iyon miktarının artırılmasına katkı sağlar.
Graphene	Negatif enerji ve statik elektriğin vücuttan uzaklaşmasına yardımcı olur
Bıorytmic	Uyku esnasında vücut iletişimini destekleyerek vücudun yenilenmesine katkı sağlar.
Ametist	Anti-statik özelliği sayesinde vücutta biriken negatif yükü çekerek rahat bir uyku sağlar.
Umorfil	Vücutta termal dengeleme sağlayarak kötü kokuları dengeler
Self Cleaning	Işıkla organik kirleticileri temizlemeye yardımcı olur

Günümüzde sürdürülebilirlik kavramı dikkate alındığında geri dönüşümlü malzemelerden yatak kumaşı üretimi de üzerinde çalışmalar yapılan bir konudur.

---

T.C.
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

Selim Ümit ACAR
Danışman Prof. Dr. Nazım PAŞAYEV
Yüksek Lisans Tezi

2021 KAYSERİ